ส ภาพโดยทั่วไปของกรุงปักกิ่งถูกปกคลุมไปด้วยหิมะหนา เมื่อวันที่ 10 มกราคมที่ผ่านมา โดยพื้นที่หลายแห่งของมหานครแห่งแดนมังกร มีหิมะหนาประมาณ 4-8 นิ้ว ถือเป็นวันที่หิมะตกรุนแรงที่สุด นับจากปี 2494

กั๋ว หู ผู้อำนวยการกองอุตุนิยมวิทยาประจำปักกิ่ง เชื่อมโยงปรากฏการณ์พายุหิมะที่จีนเผชิญอยู่ว่า เป็นผลพวงของปัญหาการเปลี่ยนแปลงของ สภาพอากาศทั่วโลก เห็นได้จากความแปรปรวนของสภาพอากาศที่รุนแรง และเกิดขึ้นบ่อยครั้งในระยะหลังๆ

ในปี 2553 จีนเผชิญพายุหิมะ ชาวจีนต้องฝ่าวิกฤตอากาศหนาวเย็นที่ลดลงต่ำที่สุดในรอบ 40 ปี แต่เมื่อปีที่แล้ว จีนต้องรับมือกับทั้งพายุน้ำแข็งทางตอนใต้ของประเทศ และพายุฝนในช่วงฤดูร้อน

จีนไม่ใช่ประเทศเดียวที่เผชิญหน้ากับสภาพอากาศที่วิปริต สหรัฐอเมริกา และทวีปยุโรป ตกอยู่ในสภาพไม่แตกต่างกัน ถนนหลวงที่เชื่อมระหว่างตะวันออก และตะวันตกของสหรัฐถูกปกคลุมด้วยหิมะหนาจนต้องสั่งปิดตั้งแต่วันที่ 8 มกราคม และทางการต้องสั่งปิดเส้นทางสัญจรเพิ่มเติมในทางตะวันตกของเมืองแฟร์มองต์  ในมินนิโซตา และเส้นทางสู่เซาท์ดาโกตา

ตลอดสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา อังกฤษ เยอรมนี และฝรั่งเศส ต้องทำงานแข่งกับเวลาเพื่อรับมือหิมะที่ตกหนักจนทางการต้องประกาศเตือนให้ประชาชนกักตุนอาหาร และน้ำดื่ม รวมทั้งยารักษาโรคให้เพียงพอสำหรับการเผชิญกับสภาพอากาศหนาวจัด และหิมะปกคลุมไปอีกอย่างน้อย 4 วัน

เฉพาะในอังกฤษหลายพื้นที่มีหิมะหนาถึง 1 ฟุต ถือเป็นสภาพอากาศที่เลวร้ายที่สุดในรอบ 30 ปี กระตุ้นให้รัฐบาลต้องขอความร่วมมือไปยังบริษัทอุตสาหกรรมรายใหญ่ของประเทศ 27 แห่ง ให้ระงับการใช้เชื้อเพลิงเพื่อประหยัดปริมาณพลังงานสำรอง พร้อมทั้งเตือนพลเมืองให้ เตรียมพร้อมกับสภาพอากาศที่เย็นลงถึง -20 องศาเซลเซียส

การจราจรในประเทศที่เผชิญกับพายุหิมะตกอยู่ในสภาพกึ่งอัมพาต เที่ยวบินหลายร้อยเที่ยวในแต่ละวันถูกยกเลิก อาทิ ที่ชิคาโก และอีกหลายเมืองในสหรัฐ สนามบินแฟรงก์เฟิร์ตของเยอรมนี รวมทั้งสนามบินฮีทโรว์ในกรุงลอนดอนด้วย

ใครจะคิดว่าในขณะที่ซีกโลกตะวันตกค่อนไปทางเหนือกำลังรับมือกับสภาพอากาศที่เย็นจัด ที่ขั้วโลกตะวันออกลงไปทางด้านใต้สุด กำลังเผชิญกับคลื่นอากาศร้อนจัด โดยที่เมืองเมลเบิร์นประเทศออสเตรเลีย ได้บันทึกวันที่ร้อนที่สุดในเดือนมกราคมในรอบ 150 ปี ด้วยอุณหภูมิที่สูงสุด 43.6 องศาเซลเซียส ขณะที่เซาท์ออสเตรเลีย และวิกตอเรีย มีการออกประกาศเตือนภัยตั้งแต่ 11 มกราคม เช่นเดียวกับการประกาศพื้นที่สีแดงในทางตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคเหนือของรัฐวิกตอเรีย ที่แทสเมเนียเกิดไฟป่าถึง 19 จุดในเวลาใกล้เคียงกัน

ในเวเนซุเอลา ภาวะภัยแล้งที่รุนแรงกำลังกระทบต่อการผลิตกระแสไฟฟ้า เนื่องจากเขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้าพลังน้ำทางตอนใต้ของประเทศ มีระดับน้ำลดลงอย่างรวดเร็วจนใกล้ถึงระดับเสี่ยงว่าจะไม่สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าได้ เช่นเดียวกับโคลอมเบีย ที่ภาวะแห้งแล้งรุนแรงสร้างปัญหาไฟป่าขึ้นหลายจุดของประเทศ แม้แต่จีนเองซึ่งในขณะที่พื้นที่หนึ่งของประเทศมีหิมะปกคลุม แต่ที่เมืองฉงชิ่งกลับเผชิญภัยแล้ง น้ำในแม่น้ำแยงซีเหือดแห้ง เรือประมงจอดเกยชายฝั่งที่จะไม่มีน้ำหลงเหลือให้เห็น

แตกต่างกับอิตาลี ที่เมืองเวนิซเกือบจะกลายเป็นเมืองบาดาล เพราะเกิดน้ำท่วมใหญ่ต้อนรับปีใหม่

ฉากต่อฉากของสภาพอากาศของโลกที่ตัดกันอย่างเหลือเชื่อ ไม่ได้เพิ่งเกิดขึ้นวันนี้ หรือเมื่อวานนี้ จากการรวบรวมของโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEP) และตีพิมพ์เป็นรายงานเผยแพร่ออกมาเมื่อปีที่แล้ว ได้เก็บสถิติปรากฏการณ์สภาพอากาศแปรปรวนสุดขั้ว ที่เกิดขึ้นระหว่างปี 2550-2552

อาทิ ในรัฐอะแลสกาของสหรัฐถูกปกคลุมด้วยหิมะในช่วงฤดูหนาว ที่ถือว่าสูงที่สุดเป็นอันดับสองในรอบ 30 ปี ในปี 2550-2551 หรือการได้เห็นหิมะในดินแดนที่ได้ชื่อว่าเป็นพื้นที่แห้งแล้งของโลก อย่างแอฟริกาใต้ โดยรายงานระบุว่าในเดือนพฤษภาคมถึงมิถุนายนปี 2550 แอฟริกาใต้เผชิญกับปรากฏการณ์ที่เรียกว่าแนวปะทะอากาศเย็น และทำให้โจฮันเนสเบิร์กเกิดหิมะตกครั้งใหญ่สุดเป็น ครั้งแรกนับจากปี 2524

จากปี 2550 ย่างเข้าสู่ปี 2551 โบลิเวียเผชิญกับพายุฝนที่พัดกระหน่ำอย่างรุนแรง และเกิดน้ำท่วมในเดือนแรกของปี ต่อเนื่องเข้าสู่กุมภาพันธ์ เอกวาดอร์ตกอยู่ในสภาพเดียวกันฝนตกหนักติดต่อกันนำมาซึ่งภัยน้ำท่วมที่รุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์ของประเทศ ขณะที่บราซิลเผชิญกับภัยน้ำท่วม และโคลนถล่มในพื้นที่ตะวันออกเฉียงเหนือประชาชนมากกว่า 186,000 คนไร้ที่อยู่อาศัย

ตรงข้ามกับชิลี ที่ต้องรับมือกับภัยแล้งที่รุนแรงที่สุดในรอบ 50 ปี ในพื้นที่ตอนใต้และตอนกลางของประเทศ เช่นเดียวกับอาร์เจนตินา ปารากวัย และอุรุกวัยที่เผชิญกับภัยแล้งที่ถือว่ารุนแรงที่สุดในรอบ 50 ปี กินเวลาตั้งแต่มกราคมถึงกันยายน

ขยับขึ้นไปยังประเทศที่อยู่เหนือขึ้นไป ประสบภัยธรรมชาติที่รุนแรงในรอบ 50 ปี ทั้งพายุเฮอริเคนและพายุโซนร้อน ในแถบอ่าวเม็กซิโก สร้างความเสียหายรุนแรงแก่คิวบา และประเทศใกล้เคียง ในระหว่างเดือนสิงหาคมถึงเดือนพฤศจิกายน ขณะที่เม็กซิโกกลับประสบภัยแล้งอย่างรุนแรงมากเป็นสถิติในรอบ 70 ปี ส่งผลกระทบต่อเกษตรกร 3.5 ล้านคน แหล่งน้ำในประเทศเกือบ 80% มีระดับน้ำลดลงมากกว่าครึ่ง วัวราว 50,000 ตัว ล้มตาย และพื้นที่เพาะปลูก 17 ล้านเอเคอร์ถูกทำลาย

ต้นปี 2551 เป็นปีที่ชาวตะวันออกกลางต้องทำบันทึกประวัติศาสตร์ เมื่ออิหร่านต้องเผชิญกับพายุหิมะที่ตกหนักในรอบมากกว่า 10 ปี และแม้แต่อิรักเองก็ได้เห็นพายุหิมะเป็นครั้งแรก แต่ถัดมาประมาณกลางปี อิรักกลับต้องเผชิญกับพายุทราย และภัยแล้งทำให้พืชผลโดยเฉพาะข้าวสาลีให้ผลผลิตไม่ถึง 60% ของปริมาณที่เคยเก็บเกี่ยวได้

เดือนมิถุนายน อินเดียประสบกับคลื่นอากาศร้อน คร่าชีวิตชาวภารตไปเกือบ 100 ชีวิต อุณหภูมิสูงสุด 40 องศา ขณะที่จีน ฟิลิปปินส์ เผชิญกับพายุไต้ฝุ่น เกิดน้ำท่วม โคลนถล่มหลายครั้งในช่วงเวลาไม่ห่างกันนัก

การเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลัน และสุดขั้วของสภาพอากาศในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา ชวนให้หลายคนนึกถึงภาพยนตร์หลายเรื่องที่ทยอยออกมา อาทิ An Inconvenient Truth, The Day After Tomorrow จนถึงเรื่องล่าสุดอย่าง 2012 กันบ้างแล้ว โลกจะเผชิญกับหายนะครั้งใหญ่แล้วหรือ

ขณะที่บางคนกำลังค้นหาคำตอบกับความเป็นไปได้ดังกล่าว มีหลายประเทศเร่งจัดทำยุทธศาสตร์แห่งชาติ เพื่อรับมือกับผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศทั่วโลก อาทิ อังกฤษ สวิตเซอร์แลนด์ และบราซิล

ฮิลารี เบนน์ รัฐมนตรีสิ่งแวดล้อมของอังกฤษ ได้เรียกร้องให้มีการจัดทำยุทธศาสตร์อาหารแห่งชาติ เพื่อสร้างความมั่นคงด้านอาหาร โดยได้อ้างถึงปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ที่กำลังเพิ่มมากขึ้น อาทิ การเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรทั่วโลก ปัญหาการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศทั่วโลก ราคาพลังงานที่สูงมาก จนถึงแรงกดดันจากปัญหาที่ดิน และแหล่งน้ำ ซึ่งอาจนำมาซึ่งวิกฤตขาดแคลนอาหารได้

เมื่อปลายปีที่แล้วระหว่างพิธีเปิดพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ของอังกฤษ ได้มีการฉายภาพจำลองของแผนที่ที่ตั้งชื่อว่า "Day After Tomorrow" จัดทำโดยหน่วยงานอุตุนิยมวิทยา ซึ่งจำลองสถานการณ์ที่โลกอาจเผชิญหากอุณหภูมิสูงขึ้นเกิน 4 องศาเซลเซียสอย่างต่อเนื่อง และหากไม่มีการดำเนินการใดๆ ที่จะลดการแพร่ก๊าซก่อภาวะเรือนกระจก

แผนที่ดังกล่าวบอกว่าหากสถานการณ์เป็นเช่นสมมติฐาน อุณหภูมิของโลกจะเพิ่มขึ้นถึงจุดอันตราย ภายในปี 2603 และเมื่อถึงจุดนั้น สภาพอากาศของอังกฤษจะร้อนขึ้น และมีอุณหภูมิสูงเกิน 40 องศาเซลเซียสในฤดูร้อน ภัยแล้งจะคุกคามพืชผลในพื้นที่ตะวันออกเฉียงใต้ ขณะที่ระดับน้ำทะเลจะกระทบต่อพื้นที่ชายฝั่ง และเกิดน้ำท่วมในช่วงฤดูหนาว

เดวิด มิลิแบนด์ รัฐมนตรีต่างประเทศเตือนว่า ปัญหาการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ ไม่ใช่แค่ประเด็นปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม แต่เป็นภัยฉุกเฉินของมนุษยชาติ ซึ่งส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ วัฒนธรรม เทคโนโลยี และนโยบายต่างประเทศ

เป็นสถานการณ์ที่นำไปสู่อันตรายของการภาวะขาดแคลนน้ำ ภัยแล้ง และปรากฏการณ์ที่ทำให้พื้นที่ต่างๆ แปรสภาพเป็นทะเลทราย จนส่งผลต่อการผลิตอาหารรองรับประชากรโลกที่กำลังเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง หรืออาจนำไปสู่สถานการณ์ของการอพยพของผู้คนกว่า 200 ล้านคน และนั่นอาจก่อให้เกิดความขัดแย้ง เนื่องจากคนจะต่อสู้กันเพื่อแย่งทรัพย์ที่เริ่มขาดแคลน อาทิ แหล่งน้ำในตะวันออกกลาง

สอดคล้องกับรายงานของกองทุนสัตว์ป่าโลกสากล หรือ WWF ซึ่งออกมาก่อนหน้านี้ ซึ่งเตือนว่าการละลายของน้ำแข็งในขั้วโลกเหนืออาจทำให้น้ำทะเลเพิ่มสูงขึ้นมากกว่า 1 เมตร และส่งผลให้พื้นที่ชายฝั่งทะเลของหลายภูมิภาคประสบกับภัยน้ำท่วม และกระทบต่อการดำเนินชีวิตของประชากร 1 ใน 4 ของโลก อันเป็นผลมาจากสภาพอากาศที่ร้อนขึ้นอย่างรวดเร็ว

ความวิตกกังวลดังกล่าว ได้นำไปสู่ความพยายามเรียกร้องให้ประชาคมโลกเร่งลดอุณหภูมิให้ต่ำลง โดยต้องดำเนินการเพื่อคงอุณหภูมิทั่วโลกให้ต่ำกว่า 2 องศาเซลเซียส

จอห์น เบดดิงตัน หัวหน้าคณะนักวิทยาศาสตร์ของรัฐบาลอังกฤษเตือนว่า นี่อาจเป็นหายนะหากสถานการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นจริง ๆ โลกจำเป็นต้องพยายามดำเนินการให้บรรลุเป้าหมายการลดอุณหภูมิเฉลี่ยของโลกให้ต่ำกว่า 2 องศา "แม้จะไม่ใช่เรื่องที่ทำได้ง่าย แต่ก็เป็นสิ่งที่เราต้องทำ"

คำถามสำคัญ คือ หากโลกไม่ตระหนักถึงผลกระทบของปัญหาโลกร้อน และปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ที่กำลังเป็นประเด็นถกเถียงกันในขณะนี้ อะไร จะเกิดขึ้นตามมาบ้าง หายนะโลกจะนำมาซึ่งวิกฤตอาหารจริงหรือไม่

สถาบันวิจัยข้าวนานาชาติ (International Rice Research Institute : IRRI) ได้ตีพิมพ์เผยแพร่ผลการศึกษาถึงผลกระทบของปัญหาการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศทั่วโลก ต่อผลผลิตข้าวในอนาคต ซึ่งให้ข้อสรุปว่า แม้เป็นเรื่องยากที่จะพิสูจน์ว่า "โลกร้อน" เป็นต้นเหตุของปรากฏการณ์สภาพอากาศแปรปรวนในปัจจุบัน แต่จากการใช้เทคนิคแบบจำลองที่ทันสมัย พบว่าพื้นที่เพาะปลูกข้าวในฟิลิปปินส์มีความเสี่ยงมากที่สุดที่จะได้รับผลกระทบด้านลบจากสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไป

ขณะที่ผลการศึกษาของสถาบันระหว่างประเทศแห่งอื่น ๆ อาทิ ธนาคารพัฒนาเอเชีย (Asian Development Bank : ADB) ได้ข้อสรุปที่สะท้อนถึงความเป็นไปได้ผลผลิตพืชผลในเอเชียใต้ จะลดลงอย่างฮวบฮาบ ภายในปี 2593 เนื่องจากปัญหาการขาดแคลนน้ำ และอากาศร้อน อันเป็นผลพวงของปรากฏการณ์โลกร้อน ปริมาณการผลิตข้าวโพดมีแนวโน้มจะลดลงประมณ 17% เช่นเดียวกับข้าวสาลีที่อาจตกต่ำลง 12% และข้าวจะลดลงเฉลี่ย 10% แต่หากสภาพอากาศ แปรปรวนรุนแรงสุด ผลิตผลของพืชเหล่านี้อาจลดลงสูงสุดถึง 50%

หากสถานการณ์เป็นจริงดังผลการศึกษา หมายความว่า ในอีก 40 ปีข้างหน้า ภาวะขาดแคลนอาหาร จะส่งผลให้ราคาสินค้าพุ่งพรวดขึ้นอย่างรวดเร็ว อาทิ ทำให้ราคาข้าวพุ่งขึ้น 37% และราคาข้าวโพดแพงลิ่วถึง 100%

คำทำนายที่น่าสนใจของเอดีบี คือ ประเทศต่างๆ ในเอเชีย ซึ่งรวมถึงไทย เวียดนาม และบังกลาเทศ ซึ่งมีประชากรจำนวนมากอาศัยอยู่ในพื้นที่ลุ่มตามแนวชายฝั่งทะเล อาจเผชิญกับความเสี่ยงที่รุนแรงในระยะสั้น อาทิ จากระดับน้ำทะเลที่สูงขึ้น สภาพอากาศที่แปรปรวนรุนแรง และภาวะขาดแคลนน้ำ และปัญหาดังกล่าวจะลุกลามเป็นปัญหาของทั้งประเทศและภูมิภาคในที่สุด

อ้างอิง: วันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2553 ปีที่ 33 ฉบับที่ 4175  ประชาชาติธุรกิจ